دمکراسی و دمکراتیزه کردن

امیرمحسن محمدی

این کتاب علاوه بر کند و کاو در ریشه ی تحولاتی که در نهایت به نظام مردم سالار می انجامد مسائل و مشکلاتی را نیز که می تواند پس از مرحله ی گذار به دمکراسی مانع جا افتادن مردمسالاری گردد مورد بررسی قرار می دهدبه عبارت دیگر هزینه ای را که اجتماع باید برای بدست آوردن و به بار نشاندن مردمسالاری پرداخت کند آشکار می کند مانند هر دستاورد بشری درجه ی شکوفایی مردمسالاری نیز بستگی مستقیم به « نهاده» هایی دارد که « خواستاران» آمادگی پرداخت آن را دارند

وقتی کتاب « دمکراسی و دمکراتیزه کردن» ، فراگشت و دور نمای آن نوشته ی « ژرژسورن سن» و ترجمه ی فرهاد طالع توسط انتشارات سمرقند به چاپ رسید ، در مدت زمانی کوتاه آغاز کننده ی بحت های مختلفی شد ، در ابتدای کتاب متوجه می شویم که دموکراسی در حقیقت  گونه ای از حکومت است که در آن فرمانروایی از آن مردم است  و البته شرایط اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی نیز بر کیفیت مردمسالاری و ابعاد اصلی مفهوم آن تاثیربسزایی دارد نخستین تفسیر ها از مردم سالاری به یونان باستان باز میگردد ، کلمه ی دموکراسی حاصل ترکیب دو کلمه ی« دموس» یعنی مردم و « کراتوس»  به معنای حکومت است .
 بحث در زمینه ی دموکراسی محدود به مفهوم نظری راههای ایجاد حاکمیت مردم نیست بلکه برای بر پایی چنین دولتی باید ابتدا به مطالعه ی تجربه های عملی تشکیل دولتهایی که با این هدف در زمان های مختلف آغاز به کار کرده اند پرداخت ، بطور کلی بحث در مورد مردمسالاری از یک پویایی ذاتی بر خوردار است چراکه بازگو کننده ی شرایط زمان حال جامعه بر پایه ی برداشت های شخص پژوهنده است و تلاش میکند تا با تغییر زمینه های  اجتماعی  بر اساس برداشت های پژوهشگر به مظاهر و ابعاد نوینی از مردمسالاری دست پیدا کند .
افلاطون دموکراسی آتن را پدیده ی زوال « کشور– شهر» نام گذاشته بود  چراکه در آتن  دموکراسی به مفهوم اکثریت نبود و تنها شهروندان و مردم آزاد که اقلیت جامعه را تشکیل می دادند حق رای داشتند و اکثریت که بردگان و مهاجرین بودند از همه ی حقوق اجتماعی و سیاسی محروم بودند ، افلاطون معتقد بود که نهایتا مردم با ابراز تجاوز قانون را پایمال و به آزادی تبدیل خواهند کرد اما در این شرایط جدید به علت نبود قدرت مرکزی و هرج و مرج راه برای خودکامگی بسیار هموار می گردد ، راه حل پیشنهادی افلاطون برگزاری حکومت فرهیختگان و خبرگان کار آزموده یعنی فیلسوفان می باشد .
در اندیشه ی ارسطو نیز دموکراسی بیشتر به طبقات پایین جامعه می پردازد ، او با استفاده از دیدگاههای متاخر افلاطون نفوذ توده ها را در بعضی امور کشوری مانند قانون گذاری را ضروری می داند ، بصورت کلی نگاه ارسطو شامل ترکیب سلطنت و دموکراسی  یعنی حکومت مرکب می باشد و مسئولیت بر قراری تعادل میان نیرو های اصلی جامعه را بر عهده ی ویژگی تفکیک قوا می نهد ، ولی با پایان پذیرفتن آتن  تا چند سده ی بعد دیگر هیچ جنبش مردمی نمی توانست  با جمع آوری رای به هدف خود برسد و حتی تا سالهای پایانی سده های میانی نظام فئودالی در گرو مقام بود ، به ارث می رسید و با  زور بدست می آمد،
سر انجام در دوره ی رنسانس و سده ی نوزدهم  نظرات نوین در باره ی دموکراسی بر اساس جامعه ی تشکیل شده ی جدید آغاز شد و دیدگاههای تازه ی مردمسالاری در جامعه ی سرمایه داری و صنعتی مطرح شد ، در این دوره دیدگاهها فراوان و گوناگون اند ، البته در کتاب « دموکراسی و دموکراتیزه کردن» در باره ی همه ی نظریات موجود بحث نخواهد شد بلکه کوشش می شود ویژگی های هسته ی دموکراسی نوین  را ترسیم و نکات اصلی آن روشن شود البته بررسی و بحث و گفتگو در باره ی شرایط و درون مایه ی مردمسالاری نوین همیشه  ادامه دارد و متوقف نخواهد شد ،اکنون نیز در زمینه های سیاسی مردم سالاری روش برگزیده ی حل مسایل سیاسی و به عنوان بازتاب اراده ی مردم در امور سیاسی کشور است ، کشورهایی که از این روش بهره گرفته اند می توانند در روابط خارجی خود با دیگر کشور های دمکراتیک به صلح و امنیت دست پیدا کنند .
 این کتاب علاوه بر کند و کاو در ریشه ی تحولاتی که در نهایت به نظام مردم سالار می انجامدمسائل و مشکلاتی را نیز که می تواند پس از مرحله ی گذار به دمکراسی مانع جا افتادن مردمسالاری گردد مورد بررسی قرار می دهدبه عبارت دیگر هزینه ای را که اجتماع باید برای بدست آوردن و به بار نشاندن مردمسالاری پرداخت کند آشکار می کند مانند هر دستاورد بشری درجه ی شکوفایی مردمسالاری نیز بستگی مستقیم به « نهاده» هایی دارد که « خواستاران» آمادگی پرداخت آن را دارند .
 مردمسالاری پدیده ایست پویا که برای ادامه ی تحول ، نیازمند مشارکت دائمی و هرچه گسترده تر اجتماع برای جاگیر شدن در فرهنگ ملی است و البته توجه داشته باشیم دمکراسی پس از جاگیر شدن محتاج نگهداری و نظارت همیشگی است   تا اینکه پویایی  آن حفظ شود ، ارزش هرنوع تئوری در آن است که در شرایط گوناگون و در مواجه با تحولات بتواند استحکام خود را حفظ کند و کتاب حاضر نیز به دلیل مباحث تئوریک و و با توجه به تحولات بسیار سریع  در عرصه ی سیاست جهانی و مسایل مربوط به مردمسالاری کتاب موفقی بوده است ، شناسایی شرایط ویژه ی دمکراسی و چگونگی شکل گیری آن در دیگر جوامع موضوع اصلی مورد بحث در این کتاب است که نخستین بار به زبان انگلیسی در سال 1994 پس از فروپاشی قطب مخالف دمکراسی یعنی کمونیزم به چاپ رسید اما سراسر کتاب سرشار از نگرانی و عدم اطمینان در باره ی آینده ی کشور هایی است که در چند سال اخیر گذار به دموکراسی را پشت سر نهاده اند ولی با این وجود تحولات جهانی موجب امید واری و خوشبینی است و می توان مطمئن شد که آینده ی دمکراسی در جهان از تضمینهای نیرومندی برخوردار است  و میتوان از پیشرفت دمکراسی در دیگر کشورها اطمینان پیدا کرد ، این امر دلایل خوشبینی به آینده ی دمکراسی را نیرو می بخشد .