نخستین متن عاشقانه ی مقدس
امیرمحسن محمدی
غزل غزل های سلیمان
ترجمه ی حسن صفدری
تیراژ : 2000
سال : 1384
قیمت : 2100
انتشارات : نقش خورشید
متن «غزل غزل ها» به همراه چهار متن دیگر فصل پنج مگیلات را در کتاب مقدس عبری تشکیل می دهند و در جشن عید فصیح یهودیان خوانده می شود ، در اصلی ترین شوراهای مرکزی یهودیان این کتاب کوچک را به خاطر جایگاهش «قدس القدس» نامیده و در قانون شرع وارد کرده بودند ، نحله هایی از مسیحیان نیز عیسی و عشق او به کلیسا را در تشبیهات این کتاب یافته بودند اما به دلیل اینکه مستقیماً به خداوند اشاره نشده و زبانی اروتیک داشت با واکنش بعضی از پژوهشگران مذهبی مواجه شد ، نخستین واژه های متن عبری آن را دقیقاً «غزل غزل ها» نامیده است ، در نسخه های کاتولیک رومی «سرودها» نامیده شده و ترجمه ی انگلیسی کتاب نام «غزل سلیمان» را برایش برگزیده است ، این اختلاف ها در نام گذاری شاید از آن جهت است که در مورد مؤلف کتاب سند تاریخی خاصی موجود نمی باشد البته مسلماً بیشتر از یک نگارنده و در زمان های مختلف تألیف شده اما «سلیمان» که مجازاً نه تنها نگارنده که معشوق و دامادی است که در سراسر متن حضور دارد ، در زبان عبری با حرف اضافه ای همراه می شود که غیر از تعلق معانی دیگری چون: به سلیمان ، برای سلیمان ، درباره ی سلیمان و ... را شامل می شود ، به هرحال حضرت سلیمان در فرهنگها و زبانهای مختلف هویت ها و ویژگیهای خاص خود را دارد و در این متن شاعرانه و مقدس به عنوان محبوب و معشوق از عشق بی انتهای زن شخصیت دوم کتاب برخوردار است و در ضمن این که هیچ وقت مستقیماً در هیچ حای این فصل از او به عنوان مؤلف یاد نمی شود .
محققانِ زبان اکثر عناصر ساختار این متن را در عهد عتیق غیر عادی و متفاوت با بقیه ی کتاب ها عنوان می کنند ، به عنوان مثال ذکر شدن عبارت «تیرزه» (پایتخت پادشاهی شمال در قرن دهم پیش از میلاد و در نزدیکی اورشلیم) در قسمتی از کتاب نیز به محققین جرأت آن را نداده است که تاریخ نگارش متن را قبل تر از قرن سه یا چهار قبل از میلاد اعلام کنند .
عبارت عبری «غزل سلیمان» در اصطلاح صفت عالی است و به لحاظ فرم معنایی بسیار شبیه به عبارت «قدس الاقدس» می باشد ، این عبارت نشان می دهد که غزل اصلی کتاب زیباترین غزل و به عبارت دقیق تر خود « غزلِ غزلها» ست ، ضمیر موصولی در این بخش نسبت به بخشهای دیگر کتاب که بیشتر به عنوان یکی از ادات ظاهر می شود به همان شکلی که در بیشتر آثار موجود رواج دارد مستقیماً به این موضوع اشاره دارد که غزا اول سلیمان پیشانی نوشت کتاب محسوب می شود که حتی بعضی احتمال داده اند بعد ها به این مجموعه اضافه شده باشد ، همانطور که در مقدمه ی این کتاب صریحاً اشاره می شود ابهام ضمیر عبریی که که این اثر را متعلق به سلیمان معرفی می کند ، درست به همان اندازه که به معنای اصیل بودن کتاب از منظر تصنیف گر آن است ، حکایت از افتخار و فدا کاری دارد .
از سویی دیگر این متن بیشتر شبیه به گلچینی از شاهکار های ادبی انسانهاست و به هیچ وجه روایتی کاملاً پیوسته در آن به چشم نمی خورد ، در این ساختار نادر و به همراه تکرار عناصر های مختلف چهار راوی ثابت وجود دارند : معشوق ، معشوقه ، چوپان و گروه همسرایان (یا گروه کر) که به نظر می رسد علاوه بر جایگاه ساختاری ، به علت ویژگیهای دراماتیک متن نیز نقش آن مشخص تر شده و دیدگاه یک فرد خارجی را نسبت به عشق عمیقی که جنبه ی جسمانی آن برجسته تر شده است نشان می دهد ، از لحاظ جنسیت راویان نیز شاید اینجا اولین بار در تاریخ ادبیات باشد که زنانگی در فرم و زبان وارد متن شده و مفاهیم عرفانی مطروحه اشعاری زنانه را از منظر معشوقه به معشوق کاملا بیان میکند و همه ی جنبه های جسمانی موجود نیز بیان می شود که در ادبیات ما هیچ وقت این تابو شکسته نشده است و این جنبه پنهان مانده است ، مضاف بر اینکه ما اصولاً طرح عشق را بصورت مرد به زن در نظر گرفنه و برای معشوق ازلی صفاتی زنانه در نظر گرفته ایم حال اینکه در این کتاب معشوق مرد با زبانی زنانه مورد ستایش قرار می گیرد و بسیاری از جنبه های جسمانی این صورت از عشق بیان می شود که تا کنون کمتر مشاهده شده متون دیگر چنین ویژگی هایی داشته باشند .
به سبب آنکه مفاهیم مطرح شده در این کتاب و تعابیر و مضمونهای آن بی اندازه مختلف است محققین در باره ی متن حاضر بطور کلی پنج تعبیر و تفسیر ر ا عنوان کرده اند : تمثیلی (رمزی) ، آیینی ، دراماتیک ، عبادی : مربوط به نماز عشای ربانی و دنیوی یا سکولار ، تفسیر این متن از دیدگاه تمثیلی بین مسیحیان و یهودیان قدیم بسیار رواج داشت ولی امروزه از حامیان اندک تری بر خوردار است ، خاخامهای قدیمی اعتقاد بر این داشتند که این متن استعاره از رابطه ی عمیق و صمیمی بین خداوند و اسرائیل است که حتی ازدواج نیز نمادینه کردن این پیوند است ، آنها تصاویری یافته بودند که توسط پیامبران «جرمیا» و «هوسیا» ارائه شده بود ، بعدها مسیحیانی نیز آن را تمثیلی از مسیح و عروس او کلیسا دانستند ، دومین تفسیر که آیینی است نظر محققانی است که آن را اقتباسی از آیین بت پرستی و مرثیه ای بر طلوع و غروب اسطوره ی مضمون خداوند همانگونه که در یونان و مصر وجود داشت یافته بودند ، سوین تعبیر دراماتسک و برخاسته از تراژدی های یونان است و محققان به راویان اشاره کرده و نقش گروه کر را در پس زمینه مورد بررسی قرار می دهند ، در تفسیر چهارم متن را شبیه غزل های عروسی یهودیان دانسته اند و تفسیر پنجم نیز شامل نگاهی کاملاً دنیوی و سکولار به متن است به هر حال بر خلاف تهمتهایی که متن با آن مواجه شده است هیچ نشانه ای از فساد اخلاقی یا شهوت رانی در آن وجود ندارد و بلکه گواهی بر شعور و شعف مردان و زنان می دهد که روحشان به هیجان در آمده و تنها به جاذبه ای جسمی که در بطن این ازدواج عاشقانه وجود دارد نیز اشاره شده است .
اشعار حمع آوری شده در این کتاب بیشتر به عنوان یک مجموعه ی ادبی جمع شده و مورد ویرایش قرار گرفته است ، تعدادی از غزل ها صحنه ای روستایی و چوپانی را نشان می دهند و بسیاری دیگر نیز به مراسم مذهبی و نشانه های آیینی اشاره دارند ، با تمام این کلیت اثر شامل مجموعه ای ایست از غزل ها و شعر های عاشقانه ای که بیانگر کمال عشق در ظاهر انسانی و در حقیقت رویکردی عارفانه ی حقیقی دارند ، در غزل غزل های سلیمان اشاره ای به آیین های مذهبی بزرگ در عهد عتیق و معاهده با ابراهیم ، مسی و داوود اشاره ای نشده است ، در متن کتاب حتی اشاره ی واحدی به عزیمت قوم بنی اسرائیل و اسرائیلیان از مصر و یا حتی قانون و وحی الهی نمی شود ، حتی موضوع مکافات یا فقدان آن در یک سطر نیز آورده نشده است ، در عوض ما در این کتاب شاهد تایید لذت بی قید و شرط عشق بصورت نمادین هستیم ، این بهترین شکل طبیعت است که توسط هنجار های جامعه سیاه انگاری و تباه نمی شود .
مترجم کتاب آقای حسن صفدری در مقدمه ی کتاب اشاره می کند که زمانی که در شهر گلندلِ ایالت کلیفرنیا زندگی می کرده است در همسایگیش مردی بلنذ قامت ، تکیده و همیشه خاموش زندگی می کرده و مدت کمی از آشنایییشان می گذشته است که در می یابد او پژوهشگری دانا و آشنا به زبان های گوناگون از جمله عبری است ، پس از چند سال بعد گه از آشنایی او با روبرت می گذشته آقای صفدری تصمیم به ترجمه ی این مجموعه از انگلیسی به فارسی گرفته و از او می خواهد که ترجمه اش را با متن عبری مقابله کند ، او نیز بی درنگ می پذیرد که نهایتاً این ترجمه با کمکش به بهترین شکل ممکن به بار می نشیند ، ترجمه های متعددی از این کتاب موجود بوده اما آنچه مترجم را (که در محافل ادبی کشور بیشتر او را به عنوان شاعر می شناسند) واداشت که به ترجمه ی این کتاب روی آورد کاستی ها و کژی های ترجمه های پیشین بوده ، او کوشیده است ضمن حفظ امانت با وجود استعداد ذاتی شاعری او ، به شاعرانگی زبان در برگردان به فارسی اهمیت ویژه ای دهد و کوشیده که در عین حال به سادگی تشبیهات و توصیفات این متن ادبی وفادار بماند ، البته باید توجه داشت که این ترجمه نیز مانند ترجمه های پیشین بدون تردید فارغ از عیب و کاستی نیست ، ودر نهایت شاید مهم باشد که اضافه کنیم برای مشخص کردن راوی های مختلف در این کتاب از از سه فونت مختلف استفاده شده است که شامل معشوق ، معشوقه و گروه همسرایان می شود و مسلماً موجب افزایش لذت مخاصبان و خوانندگان این متن شاعرانه و منحصر به فرد خواهد شد .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر